Phanh ABS có vai trò chống trơn trượt khi phanh gấp. Vì thế việc lắp phanh ABS cho xe máy được coi là xu hướng tất yếu để bảo đảm an toàn giao thông.
Phanh ABS có tác rõ rệt ở tốc độ cao
Năm 2024, toàn quốc xảy ra 23.837 vụ tai nạn giao thông (TNGT), làm chết 10.996 người, bị thương 17.705 người. So với năm 2023, tăng 855 vụ (3,72%), giảm 889 người chết (-7,48%), tăng 1.578 người bị thương (9,78%).
Cần có nghiên cứu cụ thể hiệu quả của phanh ABS được ứng dụng phanh ABS trên các loại xe máy.
Theo thống kê của Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, 11 tháng năm 2025 (tính từ ngày 15/12/2024 - 14/11/2025), toàn quốc xảy ra 16.938 vụ tai nạn giao thông, khiến 9.549 người thiệt mạng, làm bị thương 11.224 người. So với cùng kỳ năm 2024, giảm 4.831 vụ (22,19%), giảm 652 người thiệt mạng (6,39%) và giảm 4.774 người bị thương (29,84%).
Trong số trên, số vụ tai nạn giao thông liên quan đến xe máy chiếm khoảng 60-70%.
Theo nghiên cứu của Bosch, trên thế giới, ABS có thể ngăn ngừa trung bình khoảng 25% số vụ tai nạn đối với xe máy. Cụ thể như Thụy Điển 34%, Tây Ban Nha 29%, Mỹ 22%, Ấn Độ 33%...
Song, ở mỗi nước lại có quy định lắp phanh ABS trên xe máy khác nhau. Như Liên minh Châu Âu (EU) bắt buộc lắp ABS đối với xe từ 125cc trở lên.
Hiệu quả thực sự của phanh ABS trên xe ô tô hay xe máy phân khối lớn khá rõ ràng. Nhưng, đối với xe máy phân khối thấp, di chuyển chủ yếu trong đô thị ở tốc độ thấp, quãng đường ngắn với đặc thù như đường xá, giao thông ở Việt Nam thì hiệu quả của phanh ABS cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.
Ngay cả trên thế giới, nhiều nước có điều kiện giao thông phát triển hơn, hạ tầng tốt hơn, tốc độ di chuyển của xe máy lớn hơn cũng chưa bắt buộc phải lắp phanh ABS với mọi xe máy hoặc chỉ yêu cầu lắp phanh ABS cho xe phân khối từ 125cc trở lên.
Có thể kể đến như EU (2016), Thái Lan (2024) quy định bắt buộc lắp phanh ABS trên xe máy từ 125cc trở lên. Đặc biệt, ngay cả nước có điều kiện tương đồng như Việt Nam là Malaysia cũng quy định xe máy từ150cc trở lên phải lắp phanh ABS.
Tất nhiên, cũng có những nước bắt buộc lắp phanh ABS trên xe máy mà không phân biệt dung tích xy-lanh như Singapore bắt buộc từ 2027. Hay Ấn Độ, bắt buộc với xe từ 125cc trở lên từ năm 2017 và sau 2026 mở rộng với mọi loại xe máy đăng ký mới.
Phanh ABS - có nên bắt buộc?
Không thể phủ nhận hiệu quả của ABS trong việc giảm nguy cơ bó cứng bánh xe khi phanh gấp, nhất là ở tốc độ cao. Nhưng xe dưới 125cc có vận tốc khai thác, trọng lượng và mục đích sử dụng rất khác so với xe phân khối lớn.
Ở môi trường giao thông đô thị, xe máy chạy tốc độ thấp, giao thông xung đột, quãng đường ngắn thì phanh liên hợp (CBS) đã đáp ứng tương đối tốt nhu cầu an toàn cơ bản.
Xe máy dưới 125cc hiện là xương sống của giao thông và sinh kế đô thị Việt Nam. Hàng chục triệu người dân, từ công nhân, sinh viên đến lao động tự do tới lái xe công nghệ, phụ thuộc vào những chiếc xe dung tích nhỏ để mưu sinh và đi lại hằng ngày. Đây là phương tiện có giá trị kinh tế thấp, vòng đời dài và chi phí sở hữu vừa phải để đại đa số người dân tiếp cận.
Việc bắt buộc trang bị ABS cho nhóm xe này sẽ đẩy chi phí công nghệ cao xuống nhóm người thu nhập thấp. Dù chỉ số an toàn rất quan trọng nhưng việc tối ưu hóa khả năng chấp nhận của xã hội cũng là điều rất đáng quan tâm.
Trên thực tế, phanh ABS cho hiệu quả rõ rệt với ô tô hay xe máy khi phanh ở tốc độ cao, đường trợt trượt hay trọng lượng xe lớn. Ngược lại, đại đa số người dân sử dụng xe máy ở Việt Nam được sử dụng di chuyển tốc độ thấp, điều kiện đường xá bình thường, trên mặt đường nhựa thay bê tông (không/ít có băng, tuyết).
Theo ông Đỗ Văn Nam (Hà Nội): "Vẫn biết phanh ABS sẽ hỗ trợ an toàn hơn ở một số trường hợp nhưng với thực tế đường xá ở Hà Nội, tôi không thể đi nhanh quá 40 hay 50km/h ở nội đô. Thậm chí thường xuyên đi với tốc độ 10-20km/h vì đường đông, hay tắc, nhiều đèn đỏ. Khi đi xa, tôi thường lái ô tô hoặc đi phương tiện công cộng. Nếu phải trả giá đắt hơn khoảng 5-10% cho một chiếc xe mới có ABS thì cũng là một điều đáng suy nghĩ".
Một chuyên gia kỹ thuật cho rằng việc lắp ABS nên khuyến khích, theo nhu cầu chứ chưa nên bắt buộc với mọi loại xe. Để có cơ sở quy định lắp cho loại xe nào thì nên có nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá toàn diện cả về mặt kỹ thuật và sự phù hợp với điều kiện giao thông tại Việt Nam.
PGS.TS Đàm Hoàng Phúc (Đại học Bách khoa Hà Nội): "Nếu chỉ quy định lắp phanh ABS theo dung tích động cơ, tức trên xe máy xăng thì có vẻ như không phù hợp với xu thế hiện nay. Bởi người dân đã và đang hưởng ứng tích cực xe máy điện. Vậy cần phải mở rộng đối tượng cả xe máy điện bởi cơ chế an toàn không dành riêng cho xe xăng hay xe điện.
Tuy nhiên, phải thẳng thắn thừa nhận hiệu quả an toàn của phanh xe ABS. Song, nếu ứng dụng với các cả xe máy có công suất nhỏ như xe dưới 125cc (hoặc xe máy điện có tốc độ tương đương) thì có lẽ cần xem xét về khả năng có bảo vệ thường xuyên hay không. Nhu cầu và khả năng chi phí của xã hội.
Mặt khác, cần đẩy mạnh nghiên cứu, đánh giá kỹ về mặt kỹ thuật và cân nhắc đối với từng loại xe để đảm bảo an toàn và lợi ích cho xã hội, tránh gia tăng chi phí nhất là đối với người thu nhập thấp".